تا زمانی که این فکر و باور شماست که من کاملاً تحت کنترل اتفاقات گذشته هستم؛ تله‌های شما بهبود یا تغییر پیدا نمی‌کنند! باورهایی که در کودکی به شما تحمیل یا تلقین شده‌اند با اعمال و افکار، تصمیمات و انتخاب‌های شما تقویت شده‌اند! شما در کنارشان احساس امنیت کاذب می‌کنید و اصلا دنیای بدون آنها را باور ندارید!

پس این توقع که شما به سادگی بتوانید از آنها دست بکشید شاید توقعی منطقی نباشد اما همین که متوجه آنها شوید و آنها را زیر سوال ببرید؛ تا اندازه زیادی به این کمک می‌کند که این افکار از حالت عادت و ناخودآگاه بیرون بیایند و بهتر توسط شما مشاهده یا کنترل شوند.

بنابراین هر چند شما در گذشته و کودکی در شروع تله‌ها، هیچ نقشی نداشته باشید؛ اما نقش شما در تکرار تله‌ها و مشکلات ناشی از آنها، بسیار اساسی و تعیین کننده است. این درست است که در زندگی شغلی و خانوادگی شما افرادی نیز پیدا می‌شوند که آب به آسیاب تله‌‌های شما ریخته و می‌ریزند اما اینها از آسمان برای شما نازل نشده‌اند بلکه حداقل تعدادی از آنها را شما بطور مستقیم یا غیرمستقیم، بخاطر اثر تله‌ها، به زندگی خود دعوت کرده‌اید! اگر هم به اقتضای زمان و شرایط، در کنار شما قرار گرفته‌اند شما با نوع افکار و رفتارتان باعث شده‌اید که موافق تله‌های شما عمل کنند!

خود سالم و خود ناسالم

قبول این میزان از مسئولیت برای تغییر تله‌ها لازم است؛ اگر چه برای آنهایی که ابتدای مسیر تغییر قرار دارند بسیار رنج آور است! پس درک می‌کنم که پذیرش آن سخت باشد اما در نهایت، در مسیر تغییر، باید به این نتیجه برسید که من با هر چه گذشته و بر من گذشته است کنار می‌آیم و آن را می‌پذیرم. شما نمی‌توانید با بخشی از گذشته که در ذهن و زندگی شماست و بخشی از شخصیت خود که با شماست؛ سر جنگ داشته و بعد انتظار داشته باشید به صلح و سازگاری با خود برسید!

پس بین خود سالم و خود ناسالم که مبتلا به تله‌ها شده است ارتباط برقرار کنید و با او حرف بزنید. دلایلش را زیر سوال ببرید و دلایل مخالفت با او را بیان کنید. مانند نفری که دارد از بیرون با او صحبت می‌کند. سعی کنید در جهت خلاف حرفهای او شواهد و مدارکی پیدا کنید. مثلا اگر تله شما می‌گوید هیچکس شما را دوست ندارد یا در همه کارها شکست می‌خوری! شما شواهد خلاف آن را پیدا کنید. این روش باعث می‌شود که ابتدا تله‌هایی که مثل هویت جداناشدنی باور کرده‌اید را از خود جدا بدانید و سپس دلایل مخالف آنها را جستجو کنید. منبع

مثال‌ها و نمونه‌ها

مثال‌ها و نمونه‌ها زیاد است. طبق الگویی که گفتم مشکلات ناشی از تله‌ها را شناسایی کنید اما اگر باز خودتان به تنهایی نتوانستید؛ به یک طرحواره درمانگر حاذق مراجعه کنید چون این بخش، که کدام یک از مشکلات فعلی‌تان، با تله‌ها نسبت دارد؛ بسیار مهم است. بعد که متوجه شدید این مشکل یا مشکلات شما طبق یک الگوی تکرار شونده، عمیق و پایدار ادامه دارد؛ حالا وقت آن است که آثار و عوارض آن را در خودتان پیدا کنید و همچنین نقش خود را در تکرار و تداوم آن مشکلات پیدا کنید و یا بنویسید. این بخش، بسیار مهم است و نیاز به خودکاوی، خودآگاهی و خودکنترلی دارد.

اما مشکل وقتی بیشتر می‌شود که شما دنبال علت این مشکلات در بیرون از خود باشید مثلا همیشه به شما خیانت می‌کنند و روابط ناسالمی دارید اما می‌گویید علت این بوده‌ که کسی من را دوست ندارد‌ یا باید آنها را وابسته کنم اگر هم می‌گویید مشکل از من است می‌خواهید بگویید من همینم که هستم و خوب نمی‌شوم و همه با من مشکل دارند پس افسرده و بیمار می‌شوید و احساس بدبختی و درماندگی می‌کنید. تشخیص درست مشکل و علت آن، بخش مهمی از خود راه‌حل مشکل است.

تفسیر اتفاقات

ما اکنون بزرگسال هستیم و می‌توانیم اتفاقات را به گونه‌ای تفسیر کنیم که به ما آسیب کمتری برسد. مثلا اگر از والدین خود بی‌توجهی ببینیم می‌توانیم توقع خود را از پدر و مادری که ظرفیت دانایی و مهربانی آنها را می‌شناسیم کمتر کنیم. اما اگر ما در کودکی هم دچار این بی‌توجهی و بی‌مهری شده باشیم چون توانایی تعقل و تفکر بالغانه امروز را نداشته‌ایم تفسیر کرده‌ایم که حتما ما آدمهای بد‌ و نالایقی هستیم! به همراه این تفسیرهای غلط، حتما هیجانات منفی هم وجود دارد و اینها اینقدر از کودکی تکرار می‌شوند که تبدیل به الگوهای ذهنی و باورهایی محکم می‌شوند. باورهایی که توسط آنها خودمان را تعریف می‌کنیم؛ به دنیا نگاه و با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم

به این الگوهای هیجانی و شناختی که از دوران کودکی و رشد، در ذهن و باور ما شکل گرفته و به ما آسیب می‌رسانند؛ طرحواره یا اصطلاحاً تله می‌گویند. این تله‌ها خصوصیات عمومی مشترکی دارند و با روشهایی تقریبا مشابه تکرار می‌شوند. در ضمن هیجانات خاصی مثل ترس و اضطراب، خشم و ناراحتی، ناامیدی و افسردگی، حقارت و خجالت و... نیز به همراه دارند. اما هر چه هستند چون از کودکی برای ما آشنا هستند؛ ناخودآگاه می‌خواهیم آنها را همچنان تکرار کنیم. مخصوصا زمانهایی که در روابط پر تنش عاطفی قرار داریم یا اتفاق ناگواری برای ما رخ داده یا در یک موقعیت و چالش هیجانی هستیم

تله‌ها، آدمها و اتفاقات مشابه را به سوی شما می‌کشاند؛ در واقع شما بسوی آنها می‌روید! آدمها و اتفاقاتی که اتقاقا نماینده تله‌های شما هستند و باعث می‌شوند تله‌های شما تکرار شوند! گاهی هم شما با رفتارهایی در جهت تایید و تکرار تله‌ها، عمل می‌کنید! مثلا وقتی دچار تله_رهاشدگی هستید باور ندارید که می‌توانید روابط امن و باثباتی داشته باشید و فکر می‌کنید نهایتا طرد می‌شوید! پس یا وارد روابط بی‌ثباتی می‌شوید مثلا وارد ارتباط با فردی می‌شوید که هر روز به شما خیانت می‌کند یا به شما محبت نمی‌کند یا همیشه افراد متاهل را که نمی‌توانند با شما ازدواج کنند را انتخاب می‌کنید یا برعکس رابطه پایدار خود را با این فکر که حتما من را ترک می‌کند یا به من خیانت می‌کند خراب می‌کنید!

پس هم آگاهی از وجود تله‌ها مهم است و هم اینکه بدانم آنها چگونه در کودکی توسط والدین یا شرایطی که داشته‌ام شکل گرفته‌اند و چگونه من تا اکنون با روابط و رفتارم آنها را تکرار کرده‌ام. این آگاهی باعث می‌شود افکار و رفتارم در جهت تغییر و توقف تله باشد؛ نه در جهت تایید و تداوم آن. منبع

 نقص/ شرم:

 شکست:

 اطاعت:

وقتی در این تله هستید نیازهای خود را ابراز نمی‌کنید و آنها را فدای نیازهای دیگران می‌کنید چون اگر نیازهای خود را در اولویت قرار دهید احساس گناه می‌کنید یا از برخورد دیگران می‌ترسید و یا نمی‌خواهید آنها را ناراحت کنید. اگر در کودکی با افراد سلطه‌گر روبرو بوده و شما را کنترل کرده‌اند اکنون نیز وارد چنین روابطی می‌شوید و دم نمی‎‌زنید

#نکته:

 وابستگی:

 آسیب‌پذیری:

اگر در کودکی این حس به شما القاء شده باشد که مراقب باش! بیرون، دنیای خطرناکی هست؛ شما همیشه نگران هستید که ممکن است اتفاق بدی بیفتد! حمایت خیلی زیاد از کودک و ترساندن او از اتفاقات و دنیای بیرون، باعث می‌شود که شما در این تله گرفتار شوید. بیرون ممکن است خطرهایی متوجه ما باشد اما اینکه شما همیشه احساس ناامنی داشته و همیشه دنبال این باشید دیگران اعتماد و اطیمنان شما را جلب کنند تا با آنها ارتباط برقرار کنید آن هم زمانی که من درونم پر از حس ناامنی وجود دارد ناشی از احساس عدم امنیت است نه ناامنی بیرونی... این نگرانی‌ها و ترس‌ها معمولا منشاء واقعی و بیرونی ندارند مثلا شما همیشه نگران هستید بیمار نشوید؛ ورشکسته نشوید؛ یا همیشه می‌ترسید ممکن است تصادف کنید!

محرومیت هیجانی:

تله‌هایی که باعث رنج ما می‌شوند

۹- معیارهای سختگیرانه: اگر در این تله گرفتار شده باشید همیشه معیارهایی سختگیرانه و ایده‌آل در زندگی دارید. این معیارها می‌توانند موقعیت اجتماعی بالا، پول، موفقیت و... باشند اما حاضرید برای رسیدن به آنها از هر چیز مهمتری مانند سلامتی، خانواده، آرامش و روابط مهمتان بگذرید و دیگران را نیز با سختگیری تحت فشار قرار دهید. در کودکی از شما انتظار داشته‌اند که همیشه باید بهترین و کامل‌ترین آدم باشید و برای آن قواعد و قوانین سختگیرانه وضع کرده‌اند

۱۰- استحقاق: اگر فرد در کودکی، لوس و نازپروده بار آمده باشد و با هیچ محدودیت و انضباطی در زندگی و در ارضاء نیازهایش مواجه نشده و هر چه خواسته برای او فراهم کرده‌اند حالا احساس می‌کند فردی استثنایی و ویژه است و باید خیلی سریع و آسان به خواسته‌های خود برسد. او خود را فردی همه چیز دان و در همه کار، توانا می‌داند و برای رسیدن به خواسته‌هایش حقوق و حرمت دیگران را زیر پا می‌گذارد و از نرسیدن به خواسته‌های خود عصبانی می‌شود و خویشتن داری ندارد

۱۱- یادگیری دیگر تله‌ها بر عهده خود شما

نکته ۱: برخی افراد در آزمون‌های ارزیابی تله‌ها، هم تله‌ نقص/ شرم و تله شکست را نشان می‌دهند که دارند هم تله‌های معیارهای سختگیرانه و استحقاق! به نظر می‌رسد با اینکه خودشان را عمیقاً معیوب و شکست خورده می‌دانند از طرفی هم از خودشان و دیگران انتظار کامل بودن دارند و چون فکر می‌کنند خاص و استثنایی‌اند توقعات و انتظارات غیرمتعارفی از دنیا و دیگران دارند! خواسته‌ها و باورهای متناقض! پس این افراد ممکن است ضعف عزت نفس خود را در پوشش کمال‌طلبی و خودشیفتگی پنهان ‌کنند! توضیحات تله نقص/ شرم و تله شکست، در پست قبلی توضیح داده شده. مطالب قبلی را نیز مرور کنید

نکته ۲: اگر گرفتار تله‌های زندگی باشیم سبک فکری و رفتاری ما در جهت تأیید تله‌هاست. اما اگر ما آگاه به این سبک یا روش زندگی باشیم؛ دست تله‌های زندگی برای ما رو می‌شود و دیگر آنها نمی‌توانند ناخودآگاهانه به ما آسیب بزنند و یا ما را در چرخه تکرار و تایید خود نگه بدارند! بعد از طی مسیر آگاهی (من می‌دانم گرفتار چه تله‌ای هستم) و سپس خودآگاهی (من آگاهم کجاها چه تأثیری بر من دارد) شما با پذیرش (من می‌پذیرم که به روشهای مختلف، تله خود را باور کرده‌ام) و مسئولیت‌پذیری (من برای تغییر تله‌های خود اقدام می‌کنم) می‌توانید علیه تله‌های زندگی خود وارد عمل شوید.

کدام تله‌ها و بیشتر در چه موقعیتها و شرایطی در شما فعال می‌شوند؟! چه احساسات و هیجاناتی به شما دست می‌دهد؟