اعتماد به­ نفس در نوجوانان را به جرات می­توان یکی از مهارت­ های اساسی دانست که در تربیت و پرورش نوجوان باید مد نظر قرار داد. به­ دلیل اهمیت بالای این دوره سنی برخی روانشناسان آن را مرحله طوفان و آشوب زندگی می­دانند. با توجه به تغییرات و تحولاتی که در این سن برای نوجوان پیش می­آید برای بسیاری از والدین تربیت و نوع برخورد با فرزند نوجوان­شان به­ یک معضل و دغدغه تبدیل می­شود. متاسفانه کم نیستند تعداد والدینی که مسیر اشتباه و نادرست را برای رفتار با فرزند خود پیش می­گیرند که پیامدی جز غرق شدن در مشکلات بیشتر ندارد. یک ضرب المثل معروف چینی هست که می­گوید:" اگر می­خواهی کسی را یک وعده سیر کنی، به او ماهی بده؛ ولی اگر می­خواهی یک عمر سیرش کنی به او ماهی­گیری یاد بده".

این مثال به درستی منظور ما از آموزش مهارت های زندگی و تربیت درست نوجوان را بازگو می­کند؛ هدف ما درست یاد دادن ماهی­گیری و به­ عبارتی کمک به رشد و استقلال نوجوان و قرارگرفتن در مسیر درست زندگی است. نوجوانی دوره استقلال تدریجی از خانواده و ورود به دنیای جدیدی است که طی کردن این مسیر بدون مجهز بودن به مهارت­های ضروری همچون اعتماد به­ نفس در نوجوانان غیر ممکن و حتی خطرآفرین خواهد بود. در این مقاله سعی ما براین است یک ابزار و مهارت مهم یعنی اعتماد به­ نفس در نوجوانانرا آموزش دهیم  و هم چنین به روش­های ارتقا و افزایش آن نیز توجه کنیم.

اهمیت تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان

اهمیت تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان خیلی گسترده می­باشد. اما بدیهی­ ترین دلیل اهمیت تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان این است که کودک خردسال شما با ورود به نوجوانی تغییر و تحولات جسمی و روانی گسترده و متفاوت از دوران کودکی را تجربه می­نماید.

دوره بلوغ و تحول جنسی و فیزیولوژیکی به خودی خود ملموس و حائز اهمیت هستند که به آموزش و مدیریت والد و نوجوان نیاز دارد؛ اما بخش نگران­کننده در این سن متوجه رشد روان و دگرگونی فکری و هیجانی است که باید مورد توجه اساسی قرار گیرد. تحقیقات نشان داده است که در دوره نوجوانی "قشر پیش­ پیشانی" که مسئول تصمیم­ گیری و برنامه ­ریزی برای انسان میباشد نسبت به "بادامه" به عنوان مرکز عواطف و هیجانات، رشد کندتری دارد؛ این بدان معناست که فرزند شما در این برهه زمانی در معرض احساسات و تصمیم­ های عاطفی بیشتری قرار دارد که بدون مدیریت و کنترل صحیح می­تواند عامل مهم آسیب برای نوجوان باشد.

آموزش و تربیت صحیح اعتماد به­ نفس در نوجوانان

یکی از روش­های کنترل هیجان به ­طور غیر مستقیم میتواند اعتماد به نفس و حل مسائل در سایه آن باشد که با به­ کارگیری آن بیشتر به اهمیت تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان پی­ خواهید برد. متاسفانه برخی والدین از راهکارهایی مثل محدود کردن افراطی و کاهش روابط فرزندشان با همسالان و جامعه استفاده می­کنند و با وابسته کردن بیش­ازحد آن­ها ، به غلط تصورمی­کنند به او کمک کرده اند. اما این روش چقدر جواب می­دهد؟ ما که نمی­توانیم تا ابد او را حبس و به خود وابسته کنیم چرا که دیر یا زود، از طرق دیگر به اجتماع وارد می­شود و آن­جاست که اهمیت آموزش و تربیت صحیح خود را نمایان میسازد. اعتماد به­ نفس یکی از این مهارت­ هاست که در ادامه به آن می­پردازیم.

راهکارهای افزایش اعتماد به­ نفس در نوجوانان

راهکارهای افزایش اعتماد به­ نفس در نوجوانان بسته به اینکه نوجوان چه شخصیت و ویژگی­ هایی دارد تا حدی متفاوت می­باشد اما به ­طورکلی می­توان در خصوص راهکارهای اعتماد به­ نفس در نوجوانانبه روش­های زیر اشاره کرد:

• نقاط مثبت و توانایی­ های خود را بشناسید: ممکن است نوجوانی بگوید "من هیچ ویژگی خوبی ندارم "، " من سرتا پا اشتباه هستم"، " من هیچ توانایی ندارم" و مواردی از این دست که پیشنهاد می­کنیم با مراجعه به مشاوره خانواده در جست­وجوی صفات مثبت خود باشید و آن­ها را دسته بندی و یادداشت نمائید. با تهیه فهرست توانمندی­هایتان شگفت­زده خواهید شد و نسبت به خود حس مثبت پیدا می­کنید. این مرحله یکی از مهم ترین راهکارهای افزایش اعتماد به­ نفس در نوجوانان می باشد، که اهمیت پرداختن به ­آن را دو چندان می­کند.
• مسئوولیت پذیر باشید: خیلی از نوجوانان هستند که احساس همه­ توانی و قدرت لایتناهی دارند که از آن­ها در برابر هر مشکلی حمایت می­کند. به­ همین­ خاطر وقتی در واقعیت دچارخطا و اشتباه می­شوند شوکه می­شوند و به­ جای پذیرش خطای­شان و احساس مسئوولیت در مقابل آن­ها دیگران را مقصر و سرزنش میکنند ، و از آن­ها اجتناب می­کنند.
• دست از سرزنش کردن خود بردارید: "من احمق هستم"، " بازم گند زدم"، " دست و پا چلفتی هستم"؛ صحبت خیلی از نوجوانان در مورد شکست­هایشان­ است. فراموش نکنید هیچ فردی کامل و بی­عیب و نقص نیست و همه افراد شکست و ناکامی را کم و بیش تجربه کرده­اند، پس شما اولین و اخرین نفر نخواهید بود.
• حضور فعال درجمع: عضویت در باشگاه­ های ورزشی، فعالیت­ های فوق برنامه مدرسه ، حضور در انجمن های محله، رفتن به مسجد محله و تقویت باورهای معنوی و ارتباط با خدا، از جمله روش­ها در القای حس مهم و مفید بودن و تعلق گروهی در این دوره می­باشد.

تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان

در بحث شرکت کنید: تعدادی از افراد دراین دوره سنی به ­دنبال تایید و رضایت دیگران هستند به همین­ خاطر از اظهارنظر و ارائه عقیده مخالف با جمع خودداری می­کنند و مطیع و گوش­ به­ فرمان هستند. به ­یاد داشته­ باشید هر فردی برای خود رای و طرز تفکر خاصی دارد که برخی مخالف و برخی موافق آن هستند و هیچ کس نمی­تواند همه را از خود راضی نگه دارد.

• نه گفتن: امروزه شاهد آمار رو به­ رشدی از افراد مصرف­کننده ­مواد هستیم که وقتی علت آن را جویا می­شویم اکثرا به ناتوانی در رد پیشنهاد دوستان برای مصرف مواد اشاره می­کنند که علیرغم میل باطنی­شان نتوانستند در مقابل خواسته­ های نابه­جای دوستان نه بگویند. اگر فکر می­کنید در این مهارت ضعیف هستید حتما به مشاور مراجعه و تحت آموزش قرار بگیرید.
• به خودتان محبت کنید: در مقابل موفقیت­ها ولو کوچک و ناچیز، با خرید یک هدیه ساده، گفتن جملات مثبت و انرژی ­بخش به خودتان پاداش دهید.

لازم به ذکر است در اختلالات طیف افسردگی و اضطراب و برخی اختلالات شخصیت با کاهش ­اعتماد به­ نفس در فرد رو به­ رو می­شویم که حتما باید تحت مشاوره خانواده و روان­درمانی قرار گیرند.در ادامه لازم می­دانیم درخصوص روش­هایی که والدین می­توانند با رعایت آن­ها به تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان شان کمک نمایند اشاره­ای داشته باشیم.

راهکارهای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان توسط والدین

راهکار­های تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانانتوسط والدین  نیز بی­شمار  می­باشد که ما در این مقاله  کاربردی­ترین راهکارهای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان  توسط والدین برای شما آورده­ایم.

• الگوی عملی باشید نه صرفا کلامی: یکی از شکایت­های اصلی والدین این است­:

" دوست دارم پسر یا دخترم در مهمانی­ها که دعوت می­شویم، احوال پرسی­کند، صحبت کند؛ اما همیشه پشت من یا پدرش قایم می­شود یا خود را با گوشی مشغول می­کند. پیشنهاد ما به والدین این است، از موثرترین راهکارهای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان توسط والدین، یعنی "الگوی عملی" استفاده نمایند. بدین صورت؛ هر آن­چه را که مایل هستید به فرزندتان یاد دهید را در مثال و نمونه به او نشان دهید. البته نباید جنبه مقایسه با همسالان و ایجاد حس تبعیض و سرزنش داشته باشد.

• ابراز محبت کنید: فرزندتان را نامشروط و بدون هیچ اما و اگری دوست بدارید.  شما نباید او را از محبت خود محروم کنید حتی اگر اشتباهی از او سر بزند.
• برای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان با صفات مثبت آنها را خطاب کنید: پسرعزیزم.... دختر قشنگم.... عزیزه­دلم... پسرباهوشم.... دلبندم.... دخترمهربانم....، با این­ لحن به او نشان می­دهید که متوجه ویژگی­های مثبتش هستید وآن­ها را به او یادآوری می­کنید.
• برای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان با آنها مشوت کنید: در مورد حل مسائل و امور منزل دورهم جمع شوید و راجع­ به نحوه حل مشکلات نظرخواهی کنید. در مقابل نظرات یکدیگرجبهه نگیرید و راه­کارهای مختلف را با هم امتحان کنید.
• برای تقویت اعتماد به­ نفس در نوجوانان به آنها حق انتخاب دهید: فرزند شما حق دارد در مورد نوع لباس و پوشش و نیازهای خود نظر بدهد و نباید او را از این حق محروم کنید چرا که با این کار جرات و جسارت و نیاز به استقلال او را سرکوب می­کنید و این برای یک نوجوان اصلا خوشایند نیست.